การให้บริการและความต้องการบริการสาธารณสุขในพื้นที่มาบตาพุด จังหวัดระยอง

มาบตาพุดเป็นพื้นที่ที่มีประชากรเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว อันเป็นผลมาจากนโยบายรัฐบาลที่มุ่งกระจายความเจริญสู่ภูมิภาค ซึ่งนำไปสู่การเพิ่มขึ้นของโรงงานอุตสาหกรรม รวมทั้งการเติบโตของภาคเศรษฐกิจอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง ปัจจุบันมาบตาพุด เป็นที่อยู่อาศัยของประชากรแฝงหรือผู้ที่ย้ายถิ่นเป็นจำนวนมาก  ซึ่งสาเหตุดังกล่าวทำให้ประชากรในพื้นที่มาบตาพุดได้รับผลกระทบจากมลภาวะ และได้รับบริการสาธารณสุขไม่เพียงพอ และปัญหาดังกล่าวจัดเป็นหนึ่งในปัญหาที่ร้ายแรงที่สุดที่ต้องเร่งแก้ไขในปัจจุบันอย่างรีบด่วน

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์คือ (1) เพื่อศึกษาปัญหาและเสนอแนะมาตรการในการแก้ปัญหาเกี่ยวกับบริการสาธารณสุขในมาบตาพุดในปัจจุบัน และ (2) เพื่อศึกษาปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อโอกาสในการป่วย โอกาสในการพบแพทย์ และโอกาสในการเป็นผู้ป่วยในของประชากรใน  มาบตาพุด

งานวิจัยนี้ใช้ทั้งแบบสอบถามและจำลองโลจิต (The Logit Model) เพื่อวิเคราะห์ข้อมูลร่วมกัน แบบสอบถามของงานวิจัยแบ่งออกเป็น 4 ส่วนหลัก คือ (1) ข้อมูลเบื้องต้นของผู้ตอบแบบสอบถาม (2) พฤติกรรมด้านสาธารณสุขของผู้ตอบแบบสอบถาม (3) ปัญหาด้านการบริการสาธารณสุขของผู้ตอบแบบสอบถาม และ (4) ข้อเสนอแนะด้านการบริการสาธารณสุขของผู้ตอบแบบสอบถาม ส่วนแบบจำลองโลจิต มีการวิเคราะห์ 3 ขั้นตอน คือขั้นที่ 1 โอกาสของกลุ่มตัวอย่างที่จะป่วย ขั้นที่ 2 โอกาสของกลุ่มตัวอย่างที่ป่วยแล้วจะไปพบแพทย์ และขั้นที่ 3 โอกาสที่กลุ่มตัวอย่างที่ป่วยและไปพบแพทย์แล้วเป็นผู้ป่วยใน

          จากแบบสอบถามพบว่า ปัญหาการให้บริการสาธารสุขของโรงพยาบาลมาบตาพุดที่สำคัญที่สุด 3 อันดับแรก ได้แก่ ระบบการให้บริการยังล่าช้า แพทย์และพยาบาลมีไม่เพียงพอและความไม่สะดวกสบายในสถานที่ ปัญหาในการใช้บริการของคลินิก คือ ค่าใช้จ่ายสูง คนใช้บริการมาก สถานที่คับแคบ และไม่มีแพทย์เฉพาะทาง ปัญหาในการใช้บริการของสถานีอนามัยคือ ผู้ใช้บริการมาก บริการล่าช้า ขาดแคลนแพทย์และเจ้าหน้าที่ ข้อเสนอแนะที่สำคัญที่สุดในการปรับปรุงบริการสาธารณสุขของโรงพยาบาลมาบตาพุด 3 ลำดับแรก ได้แก่ ปรับปรุงระบบการให้บริการให้รวดเร็วมากขึ้น ปรับปรุงสถานที่ให้กว้างขวางและสะดวกสบายมากขึ้น และเพิ่มจำนวนแพทย์และพยาบาล ข้อเสนอแนะสำหรับการปรับปรุงคลินิกคือ เพิ่มแพทย์เฉพาะทาง ปรับปรุงการให้บริการและขยายสถานที่ ส่วนข้อเสนอแนะการปรับปรุงสถานีอนามัยคือ ปรับปรุงการให้บริการ เพิ่มแพทย์และพยาบาล ตลอดจนยาและเครื่องมือแพทย์

ผลการศึกษาในแบบจำลองโลจิตทั้ง 3 แบบจำลองพบว่า ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อแบบจำลองทั้งสามแบบจำลอง คือสถานที่ทำงาน  ทั้งนี้อาจจะมีสาเหตุมาจากพื้นที่ศึกษาคือ มาบตาพุด เป็นแหล่งการผลิตของโรงงานอุตสาหกรรม ทำให้ผู้ที่ทำงานในพื้นที่ดังกล่าวได้รับผลกระทบโดยตรง ขณะที่อายุเป็นปัจจัยที่สำคัญรองลงมา ส่วนจำนวนครั้งในการพบแพทย์ แม้จะมีระดับนัยสำคัญทางสถิติมากในสองแบบจำลองแรก (ขั้นที่ 1 และขั้นที่ 2) แต่ก็ไม่มีระดับนัยสำคัญทางสถิติต่อโอกาสในการเป็นผู้ป่วยใน (ขั้นที่ 3) นอกจากนี้ การศึกษานี้ยังพบว่า โครงการระบบประกันสุขภาพของไทยในปัจจุบัน ทำให้รายจ่ายค่าบริการสุขภาพถูกกำหนดไว้ต่ำ ดังนั้นจึงก่อให้เกิดอุปสงค์ส่วนเกินในการใช้สถานบริการสาธารณสุขของรัฐ (ได้แก่ โรงพยาบาลของรัฐ และสถานีอนามัย)

ข้อเสนอแนะของการศึกษานี้ แบ่งออกเป็นแผนระยะสั้น และแผนระยะยาว โดยแผนระยะสั้นคือ การเพิ่มบุคลากรด้านสาธารณสุขทั้งแพทย์และพยาบาล เพิ่มเครื่องมือและอุปกรณ์ทางการแพทย์ ปรับปรุงสถานที่สถานบริการปัจจุบัน ตลอดจนการเพิ่มสถานีอนามัย เป็นต้น ขณะเดียวกัน โรงงานอาจจ่ายชดเชยในรูปแบบของสร้างสวนสาธารณะ หรือลานกีฬา (แทนที่จะมีการให้โรงงานจ่ายให้แก่ผู้ที่ได้รับผลกระทบโดยตรง) เพื่อเป็นประโยชน์ต่อประชากรในพื้นที่มาบตาพุดทั้งหมด นอกจากนี้อาจให้สิทธิประชาชนดั้งเดิมของมาบตาพุดโดยการจัดตั้งกองทุนโดยตรง เพราะเป็นผู้ที่เสียเปรียบจากการเพิ่มขึ้นของประชากรโดยตรง ส่วนแผนระยะยาว คือปฏิรูปรูปแบบการใช้ที่ดิน ทำการประเมินผลกระทบด้านสุขภาพ (Health Impact Assessment: HIA) และส่งเสริมให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหา

Map Ta Phut is an area where populations have been rapidly increasing as a result of Thailand’s past economic policies aimed at stimulating regional growth.  This has consequently led to an increase in industrial factories including an expansion in other related-economic sectors.  At present, as Map Ta Phut has been increasingly resided by a large number of concealed populations (i.e. in-migrant population), it has been environmentally affected badly, resulting in an undesirable inadequate health service as one of the most serious problems which is, indeed, needed to be solved urgently.

The objectives of the study are: (1) to study problems and introduce resolution measures related to Map Ta Phut’s present health service and (2) to analyze factors determining the opportunity for being sick, physician visits and being an inpatient of the citizens of Map Ta Phut.

In this research, the questionnaire and the Logit Model are used to analyze the data together. The questionnaire is divided into four main parts: (1) the preliminary data of the respondents, the health behaviors of the respondents (3) the health service problems of the respondents and (4) the respondents’ suggestions for the health service.  For the Logit Model, the analysis is classified into three stages.  Of these, stage 1 is to analyze factors determining the opportunity of the samples’ sickness, stage 2 is to analyze factors determining the opportunity of the samples tending to visit physicians if they are sick and stage 3 is to analyze the opportunity of the samples who visit physicians to become an inpatient.

   According to the questionnaire, three most important problems of the Map Ta Phut Hospital are delayed services, shortage of physicians and nurses as well as inconvenienced place. The problems of clinics are high expenditures, crowded users, compacted places and not having specialized physicians, while of the heath stations are insufficient, slow services and short of physicians and staffs.  In the meantime, the suggestions to solve the Map Ta Phut Hospital are to improve its service in terms of quickness, comforts and conveniences and to increase physicians and nurses. The suggestions for clinics are to increase specialized physicians, to improve services and usable spaces, and for the heath stations are to improve services as well as to increase physicians, medicines including medical equipment.

According to the Logit Model, the working places are a factor influencing all three models, probably because their heavy pollutions, incurred by the factory productions, have had a direct negative impact on those working there already.  Age is considered a secondary important factor, while the frequency of visiting physicians has greatly influenced just only on the first two models (stage 1 and stage 2).  In addition, the research finds that Thailand’s present health insurance scheme has resulted in the excessive demand only in using the public health care services (i.e, government hospital and health stations), due mainly to the regulation of the considerably low prices given.

The suggestions of the study are divided into (1) short-term plan and (2) long-term plan. The short-term plan suggests that there should be an increase in physicians and nurses including medicines and medical equipment as well as improving physical spaces of the present Map Ta Phut Hospital and constructing new health stations.  It might also be possible that (instead of compensating those affected directly) the factories might, in turn, provide the non-discriminatory benefits to all residences of Map Ta Put through constructing public parks or even sport fields.  Furthermore, it is worth considering, if the pre-existing population (who are disadvantaged directly by the unexpectedly increased population) would be able to gain benefits, for instance, by the fund established for them directly.  The suggestions of the long-term plan are to reform land use, attempt the use of Health Impact Assessment (HIA) and encourage people participations in resolving all issues concerned.

---