ศูนย์บริการสารสนเทศชุมชนกับการสื่อสารเพื่อสร้างสังคมอิเล็กทรอนิกส์ในชุมชนเขตเมืองและชุมชนเขตชนบทไทย

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาความแตกต่างในการใช้ศูนย์บริการสารสนเทศกับการสื่อสารเพื่อสร้างสังคมอิเล็กทรอนิกส์ระหว่างชุมชนเขตเมืองและชุมชนเขตชนบทในประเทศไทย โดยศึกษาประเด็นหลัก 3 ประเด็น คือ การบริหารจัดการศูนย์ การเรียนรู้เนื้อหาและการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารทางคอมพิวเตอร์ของประชาชนในชุมชน และประเมินผลกระทบที่มีต่อชุมชนในด้านการศึกษาและธุรกิจ การวิจัยนี้เลือกกรณีศึกษา 2 แห่งคือ ศูนย์บ้านฟ่อนเทเลเซ็นเตอร์ อำเภอลำปาง ซึ่งเป็นโครงการนำร่องของศูนย์เทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกส์และคอมพิวเตอร์แห่งชาติ (เนคเทค) และศูนย์เทคโนโลยีข้อมูลข่าวสารที่อำเภอละหานทราย จังหวัดบุรีรัมย์ ซึ่งเป็นโครงการนำร่องของสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน(พอช.) ผลการศึกษาพบว่า การบริหารจัดการศูนย์มีความแตกต่างกัน ตามนโยบายองค์กรที่สนับสนุนเนคเทคจะมุ่งเน้นในการใช้เทคโนโลยีเพื่อพัฒนาธุรกิจชุมชน ดังนั้นการดำเนินงานในศูนย์จึงมีการพัฒนาการใช้คอมพิวเตอร์เพื่ออกแบบเว็บไซต์ประชาสัมพันธ์สินค้า นอกจากนี้กลุ่มผู้บริหารศูนย์ซึ่งเป็นอาจารย์ในโรงเรียนมีระบบการบริหารจัดการที่ชัดเจนและมีเจ้าหน้ารับผิดชอบประจำศูนย์ ส่วนพอช. นั้นเน้นที่การเก็บข้อมูลสินค้าชุมชนโดยใช้เทคโนโลยีเป็นเครื่องมือเสริม ดังนั้นการดำเนินงานจึงเน้นที่เก็บข้อมูลสินค้าชุมชนและพิมพ์ลงในคอมพิวเตอร์ ยังไม่มีการออกแบบเว็บไชต์ นอกจากนี้กลุ่มผู้บริหารซึ่งเป็นกลุ่มอาชีพในเครือข่ายกลุ่มออมทรัพย์ อำเภอละหานทราย ยังไม่มีการจัดระบบการบริหารที่ชัดเจนและไม่มีเจ้าหน้าที่ประจำศูนย์ มีเพียงอาสาสมัครจากสมาชิกในเครือข่าย ในด้านการมีส่วนร่วมของประชาชนทั้ง 2 แห่ง จะพบว่าอยู่ในระดับปานกลาง แต่ทั้งนี้ประชาชนต่างเห็นความสำคัญและต้องการเข้าร่วมกิจกรรมต่าง ๆ ของศูนย์ ส่วนการเรียนรู้เนื้อหาและการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารทางคอมพิวเตอร์ ผู้ใช้บริการทั้งสองชุมชน เข้าใจเนื้อหาและเข้าใจตรงกับความต้องการของผู้ใช้ นอกจากนี้ยังนำสิ่งที่ได้ศึกษาไปใช้ประโยชน์เป็นอย่างดี แต่การฝึกอบรมการใช้คอมพิวเตอร์และการเข้าถึงข้อมูลยังอยู่ในระดับปานกลาง ในด้านผลกระทบต่อการศึกาและธุรกิจชุมชนที่ศูนย์บ้านเทเลเซ็นเตอร์ ผู้ใช้บริการจะใช้เพื่อประชาสัมพันธ์สินค้าในชุมชนส่วนที่ศูนย์เทคโนโลยีข้อมูลข่าวสารผู้ใช้ค้นคว้าข้อมูลเกี่ยวกับสินค้าในชุมชนอื่น ๆ เป็นหลัก ทั้งนี้ทั้งสองชุมชนยังไม่ได้ให้ความสำคัญกับการใช้คอมพิวเตอร์เพื่อการพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์เท่าใดนัก ด้านการศึกษาผู้ใช้บริการศูนย์บ้านฟ่อนเทเลเซ็นเตอร์ใช้ประโยชน์ในการค้นคว้าข้อมูลทางอินเตอร์เน็ต ส่วนผู้ใช้บริการที่ศูนย์เทคโนโลยีข้อมูลข่าวสารใช้ประโยชน์ในการเพิ่มทักษะทางคอมพิวเตอร์ การวิจัยนี้พบว่า การใช้บริการทั้งสองศูนย์นี้ทั้งในเมืองและชนบทต่างก็มีช่องว่างทางดิจิตอลเกิดขึ้น กล่าวคือความแตกต่างทางด้านความรู้และอายุเป็นปัจจัยสำคัญ จะเห็นได้ว่ากลุ่มหลักที่ใช้บริการคือเยาวชนและผู้มีการศึกษา ส่วนผู้ใหญ่ในชุมชนจะยังไม่ค่อยสนใจนวัตกรรมการสื่อสารนี้เพราะความยากทางด้านเทคโนโลยี และภาษาอังกฤษยังเป็นอุปสรรคสำคัญในการเข้าถึงข่าวสารทางอินเตอร์เน็ต ดังนั้นการจะลดช่องว่างทางดิจิตอลของคนในชุมชนได้จึงไม่สามารถจัดหาอุปกรณ์ฮาร์ดแวร์เพียงอย่างเดียวแต่ต้องอบรมชาวบ้านอย่างจริงจังและต่อเนื่องและสร้างความตระหนักให้ชุมชนเห็นความสำคัญ

---