ศิลปหัตถกรรมทองลายโบราณของช่างทองสุโขทัย

            รายงานการศึกษาเรื่องสุโขทัยเล่มนี้ เป็นการศึกษาวิจัยที่มุ่งเน้นให้เกิดการเรียนรู้และตระหนักในภูมิปัญญาของคนในท้องถิ่นที่สามารถพัฒนาฝีมือการทำงานทองพื้นบ้านจนกระทั่งได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางถึงฝีมือการออกแบบลาย ความประณีตของชิ้นงาน รวมถึงกระบวนการทำงานและวิธีการถ่ายทอดความรู้เชิงช่าง และกระบวนการสืบทอดงานทองสุโขทัยให้แก่ผู้สนใจ ของช่างทอง ตำบลท่าชัย และตำบลศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย โดยทำการศึกษาถึงแหล่งต้นกำเนิดของการผลิตงานหัตถกรรมนี้ โดยพิจารณาถึงองค์ประกอบ 4ด้าน คือ รูปแบบการดำเนินงาน ลวดลายและความเชี่ยวชาญเฉพาะของช่างทอง วิธีการถ่ายทอดความรู้ และเทคโนโลยีการผลิตงาน ซึ่งเป็นเรื่องของภูมิปัญญาและการสั่งสมประสบการณ์ จนเกิดความเชี่ยวชาญ โดยเน้นทำการศึกษาวิจัยในเชิงสำรวจ (Survey Research) ด้วยการสัมภาษณ์ผู้ผลิตทองสุโขทัย ช่างทองพื้นบ้าน ละการสังเกตวิธีการทำงานของช่างทอง และสังเกตกระบวนการทำงานในแต่ละขั้นตอน แล้วจดบันทึกพร้อมทั้งถ่ายภาพประกอบ รวมทั้งค้นคว้าจากเอกสารรายงานต่างๆ เพื่อให้ได้ข้อมูลที่ต้องการ ซึ่งจากการศึกษาแสดงให้เห็นว่าทองสุโขทัยเป็นงานหัตกรรมศิลป์ที่ยังคงรักษาเอกลักษณ์แห่งความงดงามด้วยลวดลายไทยได้อย่างไม่เสื่อมคลาย โดยรูปแบบการสืบทอดยังคงอิงแบบประเพณีที่ผูกพันกับระบบครอบครัว สังคม และการถ่ายทอดความรู้ทางช่างมิได้จำกัดแต่เฉพาะลูกหลาน หากยังเผื่อแผ่ไปยังคนในหมู่บ้านที่สนใจจะประกอบอาชีพทางด้านการทำทอง
            สำหรับผลการวิจัยพบว่างานทองสุโขทัยเป็นตัวอย่างที่ดีของการอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นอันสอดคล้องกับสภาพความเป็นจริง และส่งผลต่อการวางการพัฒนาในเชิงบูรณาการความร่วมมือภาครัฐและเอกชนเพื่อการแก้ไขปัญหาด้านการพัฒนางานหัตถกรรมท้องถิ่นเป็นรูปธรรมยิ่งขึ้น ตลอดจนเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนารูปแบบเครื่องประดับทองรูปพรรณที่ใช้ลวดลายไทยเป็นพื้นฐาน โดยงานทองสุโขทัยมีความใกล้เคียงกับงานทองเพชรบุรี ในเรื่องของวัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการทำงานทอง โดยช่างทองจะใช้อุปกรณ์พื้นฐานเหมือนกัน จะแตกต่างกันในเครื่องมือบางชนิดที่ช่างทองดัดแปลงเพื่อเพิ่มความถนัดในการใช้งานมากขึ้น ส่วนในเรื่องของกระบวนลายพบว่ามีความแตกต่างกันเนื่องจากงานทองสุโขทัยมีความทันสมัยและมีความอ่อนช้อยงดงามของลวดลายอย่างวิจิตรบรรจง ผลงานที่เกิดขึ้นจึงได้รับความนิยมอย่างกว้างขวาง

---