วิเคราะห์สถานการณ์ โลจิสติกส์ทางน้ำของจีน ในช่วง Covid-19

ระบบการขนส่งทางน้ำของประเทศจีนเกิดขึ้นแต่โบราณกาล ทั้งขนส่งภายในประเทศและมีการติดต่อค้าขายยังต่างประเทศดังปรากฏ ในพงศาวดาลไทย (อมรา ศรีสุชาติ, 2562) โดยที่ประเทศจีนมีการติดต่อค้าขายกับประเทศไทยและอุษาคเนย์ตลอดมา ในประเทศจีน ระบบการ ขนส่งทางน้ำถือว่าระบบการขนส่งที่มีความสำคัญ เนื่องจากสามารถเชื่อมโยงในการขนส่งสินค้าจากแหล่งผลิตในมณฑลต่างๆ ไปถึงยังผู้บริโภค ต่างมณฑลได้อย่างทั่วถึง แม้ว่าในปัจจุบันจะมีรถไฟหรือมีเส้นทางทางบกที่สามารถเดินทางเข้าไปยังจุดต่างๆได้ แต่ก็ไม่สามารถบรรทุกสินค้า ในปริมาณที่มากเช่นเดียวกับการขนส่งทางน้ำ ดังนั้นการขนส่งทางน้ำ จึงยังเป็นเส้นทางที่นิยมในการขนส่งจวบจนกระทั่งถึงปัจจุบัน

ระบบการขนส่งทางน้ำของประเทศจีนถือว่ามีประสิทธิภาพและความก้าวหน้าเป็นอย่างมาก สามารถสร้างงาน และสร้างรายได้ให้กับ ประชาชนชาวจีนอย่างมหาศาล การสมาพันธ์โสจิสติกส์และการจัดซื้อแห่งประเทศจีนมีรายงานว่า ภาคธุรกิจโดยเฉพาะในส่วนของอุตสาหกรรม โลจิสติกส์ของประเทศจีนยังคงรักษาทิศทางการฟื้นตัว และมีผลประกอบการในทิศทางที่ดีขึ้นในช่วงปี 2021 เมื่อเทียบกับช่วงก่อนเกิดโรค ระบาดใหญ่ในปี 2019 ยิ่งเป็นการตอกย้ำถึงการขยายตัวของอุตสาหกรรมโลจิสติกส์ของประเทศจีน ระบบโลจิสติกส์ทางน้ำของจีนเปรียบ เสมือนเส้นเลือดที่สามารถลำเลียงสินค้าไปยังส่วนต่างๆ ได้ทั่วโลก ในส่วนของระบบโลจิสติกส์ ในประเทศจีนได้รับความเอาใจใส่จากรัฐบาล จึงมีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว และมีความเจริญอย่างมีประสิทธิ ภาพมากกว่าประเทศอื่นๆ ในภูมิภาคเดียวกัน นอกจากนั้นจีนได้กลาย เป็นแหล่งอุตสาหกรรมที่ต่าง ประเทศได้เข้ามาลงทุนเพื่อผลิตสินค้าและบริการด้วยปัจจัยหลายด้าน เช่น ราคาต้นทุนของวัตถุดิบต่ำ ค่าแรง งานต่ำ สามารถแข่งขันกับประเทศอื่นๆที่อยู่ในเขตเดียวกันได้ ทำให้ประเทศจีนอยู่ในสภาวะที่มีความ สามารถในการแข่งขันสูงเมื่อเปรียบเทียบ กับประเทศอื่นในด้านการลงทุน

ช่วงโควิด-19 เมื่อสองปีที่ผ่านมา (2562) สร้างผลกระทบต่อธุรกิจและอุตสาหกรรมมากมายในแต่ละประเทศ และกระจายไปยัง ประเทศต่างๆ ทั่วโลก โดยเชื่อกันว่ามีจุดกำเนิดมาจากเมืองอูฮั่น ประเทศจีน เศรษฐกิจโดยรวมของแต่ละประเทศได้รับผลกระทบเป็นอย่างมาก (Xu, Li, Chu, & Dinca, 2021) รวมทั้งประเทศจีน ในช่วงระยะปีแรก เศรษฐกิจได้รับผลกระทบในทางลบอย่างเห็นได้ชัด อย่างไรก็ตาม ในปีถัด มาสถานการณ์โควิด-19 ในประเทศจีน ซึ่งถือเป็นประเทศแรกของโลก เริ่มดีขึ้นอย่างรวดเร็ว และประเทศจีนเองได้มีการกระตุ้นเศรษฐกิจ ภายในประเทศ ทำให้ระบบเศรษฐกิจในประเทศดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด (Wang & Zhang, 2021) ผลผลิตในภาคอุตสาหกรรมในเดือน มี.ค. เพิ่มขึ้น 14.1% เมื่อเทียบกับปีที่ผ่านมา (2563) ขณะที่ภาคการค้าปลึกสูงขึ้น 34.2% (BBC Thai, 2564) ในขณะที่รายงาน มูลค่าโลจิสติกส์ทางสังคมของจีนช่วงสี่เดือนแรกของปี 2564 มีมูลค่าสูงถึง 97.4 ล้านล้านหยวน คิดเป็นประมาณ 477.97 ล้านล้านบาท เพิ่มขึ้นร้อยละ 20 เมื่อเทียบกับปีที่ผ่านมา (2563) (Xinhua, 2021)

ผลกระทบทางเศรษฐกิจช่วงภาวะโควิด-19

รูปที่ 1 แสดงให้เห็นถึงตลาดหุ้นของจีนที่สามารถก่อให้เกิดความเสี่ยงที่เพิ่มมากขึ้นในตลาดหุ้นโลก แสดงให้เห็นโอกาสที่เพิ่มขึ้นของ เศรษฐกิจจีน เนื่องจากความสามารถของประเทศจีนในการที่ก้าวข้ามหรือหลุดพ้นจากสถานการณ์โควิด-19 ได้ก่อนประเทศอื่น จากประสบการณ์ที่เกิดขึ้นในการแก้ไขปัญหาโควิด-19 ในช่วงที่ผ่านมาทำให้เห็นว่าจีนมีเทคโนโลยีที่ทันสมัย และมีศักยภาพ ในการที่จะแก้ไขปัญหา ผลักดันประเทศ และแก้ไขเศรษฐกิจของประเทศได้อย่างรวดเร็ว ในด้านศูนย์กลางท่าเรือขนส่ง (Logistics Hub Ports) ประเทศจีนมี 10 ท่าเรือนานาชาติใหญ่ที่สำคัญดังต่อไปนี้

ตารางที่ 1: ท่าเรือที่สำคัญในประเทศจีน

ตารางที่ 1 เมื่อพิจารณาท่าเรือของจีน ขนาดและความสามารถในการรองรับของแต่ละท่าเรือมีปริมาณที่มาก และมีประสิทธิภาพ การเดินเรือขนาดใหญ่สามารถทำได้โดยง่าย สินค้าที่สามารถส่งได้มีความหลากหลายและบาง ท่าเรือมีการจำกัดสินค้าเฉพาะเป็นบางประเภทเท่านั้น เช่น ท่าเรือนิมโปเน้นสินค้าที่เป็นแร่ธาตุ น้ำมัน และสารเคมี เป็นต้น

ความท้าทายในการขนส่งทางน้ำของจีนช่วงโควิด-19

ตลอดช่วงโควิด -19 ที่ผ่านมา การขนส่งทางอากาศ และการขนส่งทางน้ำยังไม่สามารถเดินทางได้อย่างเป็นปกติทำให้ Containers ที่อยู่ในแต่ละประเทศเกิดการตกค้างและไม่สามารถส่งสินค้าไปยังประเทศต่างๆ ได้ ขึ้นอยู่กับนโยบายในแต่ละประเทศว่าจะสามารถ อนุญาตให้เรือขนส่งสินค้าสามารถผ่านด่านกักกันสินค้าเข้าประเทศได้หรือไม่ เหตุการณ์ดังกล่าวเป็นสิ่งที่น่าเป็นห่วง และต้องเร่งดำเนิน การแก้ไขโดยด่วนเพื่อให้การขนส่งเกิดการเคลื่อนไหวเป็นปกติดังเดิม จะสังเกตเห็นว่าประเทศจีนเองเป็นผู้นำเทคโนโลยี และเป็นผู้นำ ในการเคลื่อนไหวเกี่ยวกับเทคโนโลยีทางด้านโลจิสติกส์ โดยเฉพาะช่วงโควิด-19 เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพในการรักษา ทั้งนี้ขยาย รวมไปจนถึงการขนส่งในภาพรวม ประเทศจีนมียอดขนส่ง (Logistics) ที่เพิ่มมากขึ้น ตังในรายงาน (Xinhua, 2021) ได้กล่าวว่าอัตรา การเติบโตของอุตสาหกรรมโลจิสติกส์จีนช่วงเดือนมกราคม-เมษายน 2020 และ 2021 เฉลี่ยอยู่ที่ร้อยละ 7.2 โดยขนาดและอัตราการ เติบโตปรับตัวกลับสู่ระดับก่อนเกิดโรคระบาด จากการศึกษาในอดีตที่ผ่านมา พบว่ามูลค่าธุรกิจ e-Commerce เติบโต 8-10% ต่อปี ขณะที่ธุรกิจรับส่งพัสดุด่วนที่เป็นธุรกิจเกี่ยวเนื่องขยายตัวประมาณ 11% ต่อปี และในช่วง 5 ปีที่ผ่านมาธุรกิจขนส่งอาหารเติบโต สูงเฉลี่ย 10% ต่อปี เนื่องจากพฤติกรรมของผู้บริโภคที่ต้องการความสะดวกและประหยัดเวลามากขึ้นทำให้แนวโน้มธุรกิจขนส่งมี การเจริญเติบโตมากขึ้น

ปัญหาและอุปสรรคในการขนส่งทางน้ำช่วงโควิด-19

ปัญหาและอุปสรรคในการขนส่งทางน้ำโดยทั่วไปมีหลายประการ ซึ่งไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน และเกิดขึ้นไล่เลี่ยกันทั่วโลก รวมถึงประเทศจีนที่ได้รับผลกระทบเช่นเดียวกัน (Twinn, Conde, Rojas, & Luo, 2020) ดังจะหยิบยกมาเป็นตัวอย่าง เพื่อให้ผู้ที่ สนใจทางด้านการขนส่งทางน้ำได้มองเห็นประเด็นมีดังต่อไปนี้

1. มาตรการป้องกันโควิด-19 เนื่องจากแต่ละประเทศมีการป้องกันการแพร่กระจายโรคระบาดโควิด-19 จึงมีมาตรการ ป้องกันไม่ให้เรื่อขนส่งจากต่างประเทศเทียบท่า หรือมีการชะลอการเทียบท่าของเรือขนส่งจากต่างประเทศเหล่านี้ ทำให้เกิด ความล่าช้า เสียค่าใช้จ่าย และเกิดความเสียหายต่อสินค้าบางประเภทในระหว่างการขนส่ง

2. จำนวนตู้คอนเทนเนอร์ที่ถูกทิ้งไว้ในบางประเทศ และไม่สามารถเคลื่อนย้ายไปยังประเทศอื่น ประเด็นนี้มี ความสัมพันธ์กับในประเด็นแรก เนื่องจากตู้คอนเทนเนอร์ที่ถูกส่งไปยังประเทศต่างๆ ก่อนเกิดการแพร่ระบาดโควิด-19 และติดค้างอยู่ในประเทศเหล่านั้น ไม่สามารถเคลื่อนไหวหรือส่งสินค้าต่อไปยังประเทศอื่นๆ ได้ ติดด้วยมาตรการในการส่งสินค้า ทั้งจากประเทศผู้ส่งและประเทศผู้รับสินค้า ที่ป้องกันการแพร่ระบาดโรคโควิด-19

3. ความพร้อมทางเทคโนโลยี ประเทศส่วนใหญ่ยังไม่มีความพร้อมทางด้านเทคโนโลยีที่มีความทันสมัย และสามารถรองรับต่อการระบาดของโควิด-19 ได้ จึงทำให้ไม่เอื้ออำนวยต่อการดำเนินการขนส่งระหว่างประเทศและ เกิดการยอมรับในการผ่านพิธีศุลกากรขาเข้า การผ่านด่านตรวจโรค จึงยังคงเป็นปัญหาต่อระบบขนส่งทางน้ำอยู่จนถึงปัจจุบัน

ประเทศจีนและอีกหลายประเทศเช่น สิงคโปร์ เกาหลี และญี่ปุ่น ตระหนักถึงความสำคัญและความท้าทายของเทคโนโลยี เพื่อการขนส่งและการตรวจโรคเพื่อการขนส่ง จึงทำให้ระบบการขนส่งทางน้ำในประเทศที่กล่าวมายังคงมีการขยายตัวในช่วงโควิด-19 อย่างต่อเนื่อง

ความคืบหน้าของระบบโลจิสติกส์และภาคอุสาหกรรมในจีน

ด้วยการแก้ไข พัฒนา และรักษาอย่างไม่หยุดยั้ง ทำให้ระบบโลจิสติกส์และภาคอุสาหกรรมในจีนก้าวหน้า พัฒนา และเกิดประสิทธิภาพอย่างไม่หยุดยั้ง โดยปัจจุบัน (ธนาคารเพื่อการส่งออกและนำเข้าแห่งประเทศไทย, 2563)

ทางบก ในส่วนที่เป็นทางหลวงได้เปิดดำเนินการแล้ว 97% กล่าวคือ การขนส่งสินค้าด้วยรถบรรทุกสามารถกลับ มาดำเนินการเกือบเป็นปกติในทุกเส้นทางแต่ยังมีการตรวจสอบและควบคุมที่เข้มงวดโดยเฉพาะทางหลวงที่เชื่อมเข้าสู่เส้นทางเซี่ยงไฮ้

ทางน้ำ ได้เปิดดำเนินการแล้ว 97% โดยส่วนใหญ่เป็นท่าเรือขนส่งสินค้าศูนย์กลางที่สำคัญ ซึ่งรวมถึง ท่าเรือเซี่ยงไฮ้ เซินเจิ้น ฮ่องกง และกวางตุ้ง

ทางอากาศ ได้กลับมาเปิดดำเนินการแล้ว 87% โดยส่วนใหญ่กลับมาเปิดดำเนินการโดยปกติ ยกเว้นสนามบินอู่ฮั่นที่มี การจำกัดการนำเข้าและออกสินค้า

จีนเปิดประเทศลุ้นรายได้ ดันวอลุ่มการค้าด้วยโลจิสติกส์หลังโควิด

จีนเริ่มมีสัญญาณบวกหลังเปิดประเทศ คาดปลายปี 2564 มีวอลุ่มดีขึ้น จีนมองโควิด-19 ไม่กระทบภาพรวมธุรกิจโลจิสติกส์ เชื่อหากสถานการณ์จบเร็ววอลุ่มสูงขึ้น เมื่อกลางปีที่ผ่านมาจ้าวชงจิ๋ว รัฐมนตรีช่วยกระทรวงคมนาคมของจีนเปิดเผยว่าภาวะขาดแคลน ตู้คอนเทนเนอร์เปล่าในจีนคลี่คลายลงแล้ว หลังผู้ผลิตเพิ่มกำลังการผลิต ด้วยการฟื้นฟูเศรษฐกิจที่มั่นคงของจีนทำให้ความต้องการ ตู้คอนเทนเนอร์เพื่อการขนส่งทางการค้าระหว่างประเทศมีปริมาณสูงและเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว

อย่างไรก็ตามการขาดแคลนก่อนหน้านี้เกิดขึ้นเนื่องจากประสิทธิภาพการบริหารหรือการดำเนินงานที่ต่ำลงของท่าเรือต่างชาติอัน เนื่องมาจากการระบาดของโรคโควิด-19 สร้างอุปสรรคให้กับการขนส่งเป็นอย่างมาก ไม่เพียงแต่ระบบโลจิสติกส์ทางน้ำระหว่างประเทศ ของจีนที่มีการขยายตัวที่ดีขึ้น ระบบโลจิสติกส์ภายในประเทศของจีนมีการขยายตัวทุกระบบและเปิดการให้การบริการได้เกือบเต็มประสิทธิภาพ (ธนาคารเพื่อการส่งออกและนำเข้าแห่งประเทศไทย, 2563) แม้แต่ประเทศไทยเอง ได้เล็งเห็นการนำเอาระบบ e-Commerce ของประเทศจีน มาปรับใช้ให้เกิดประโยชน์ในประเทศไทยเพื่อเพิ่มการขยายตัวทางเศรษฐกิจ เช่นระบบการจัดการของ Alibaba ที่เน้นการส่งออกไปยัง ตลาดใหม่ ผ่าน AliExpress, Lazada และ Tmall World, สนับสนุนให้เกิดการรวมกลุ่มด้านการผลิตของแต่ละสินค้า เพื่อให้ผู้บริโภคเกิด การจดจำสินค้า, การนำดิจิทัลมาใช้เพื่อช่วยให้ภาคการเกษตรเติบโต ก่อตั้งวิทยาลัยไลฟ์สตรีมมิ่งระดับหมู่บ้าน เพื่อสร้างทีมเกษตรกรนักไลฟ์ สตรีมมิ่ง หรือไลฟ์สด และสร้างพนักงานจัดส่งเป็นต้น

Download full paper

---

ผู้แต่ง
ดร. ภูมิพัฒณ์ พงศ์พฤฒิกุล
สายงานวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์

---